Το 1999, μια δημοσίευση έρευνας του Ινστιτούτου Ιατρικής των Η.Π.Α. κάνει αίσθηση σε όλο τον κόσμο: 98.000 άνθρωποι πεθαίνουν καθε χρόνο στις Η.Π.Α. από ιατρικά λάθη. Βεβαίως δεν είναι η πρώτη αναφορά που γίνεται σε αυτο το πρόβλημα. Το 1984 σε μια μελέτη από την ίδια χώρα καταγράφηκε ότι 180.000 θάνατοι ετησίως σε νοσηλευόμενους ασθενείς οφείλονταν σε ιατρικά λάθη. Αυτός ο αριθμός είναι μεγαλύτερος από τους θανάτους που οφείλονται σε τροχαία ατυχήματα (4πλάσιος), στον καρκίνο του μαστού ή το AIDS. Το 2006, η κατάσταση στις Η.Π.Α. δεν είχε βελτιωθεί: σε 1.3 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως γίνονται ιατρικά λάθη, με συνέπεια βλάβη της υγείας ή παράταση της νοσηλείας στο νοσοκομείο. Άλλη μελέτη από τη Μ. Βρετανία υπολόγισε ότι 30.000 θάνατοι σε αυτή τη χώρα κάθε χρόνο οφείλονται σε ιατρικά λάθη.
Αυτοί οι εντυπωσιακοί αριθμοί αφορούν δύο χώρες με τα πλέον προηγμένα συστήματα υγείας και εκπαίδευσης παγκοσμίως. Φανταστείτε τι συμβαίνει στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη. Επίσης, το μέγεθος του προβλήματος γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, εάν αναλογιστούμε ότι οι μελέτες αυτές βασίστηκαν σε καταγραφές των ιατρικών φακέλων, στους οποίους συνήθως τα λάθη αποφεύγεται να καταγράφονται.
Τι ακριβώς είναι το ιατρικό λάθος; Είναι μια ανεπιθύμητη ενέργεια στον ασθενή από κάποια ιατρική πράξη ή από παράλειψη πράξης, η οποία θα μπορούσε να προληφθεί και η οποία τελικά προκάλεσε βλάβη σε αυτόν ή όχι. Τα λάθη συμβαίνουν όχι μόνο στα νοσοκομεία, αλλά και στα ιατρεία, στα κέντρα υγείας, στην κατ’ οίκον νοσηλεία και στα φαρμακεία. Δυστυχώς, τα στοιχεία για λάθη εκτός των νοσοκομείων είναι σχεδόν ανύπαρκτα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι για τα λάθη ευθύνονται μεμονωμένα τα άτομα, τα οποία εμπλέκονται σε αυτά. Αυτό όμως που διαπιστώθηκε στις παραπάνω μελέτες ήταν ότι το 90% των ιατρικών λαθών οφείλεται τελικά σε ανεπάρκεια του συστήματος υγείας και των διαδικασιών και όχι σε αμέλεια των γιατρών. Ένας γιατρός θα πρέπει να θυμάται 13.000 διαγνώσεις, 6.000 φάρμακα και 4.000 πολύπλοκες τεχνικές. Κανένας ανθρώπινος εγκέφαλος δε μπορεί να τα θυμάται όλα αυτά όσο σκληρά και αν προσπαθεί. Επίσης, η δουλειά στο νοσοκομείο είναι ομαδική. Η ανεπαρκής επικοινωνία μεταξύ των μελών της ιατρικής ομάδας, αλλά και μεταξύ ιατρού ή νοσηλευτή – ασθενούς είναι σημαντικό αίτιο λαθών. Οι γιατροί δεν έχουν εκπαιδευτεί για κάτι τέτοιο, όπως επίσης σε όλο το πανεπιστήμιο δεν έχουν διδαχθεί ότι καθημερινά θα κάνουν λάθη. Παρά τους τρομακτικούς αριθμούς που προαναφέρθηκαν, μόνο το 5% των γιατρών θεωρεί ότι τα ιατρικά λάθη αποτελούν σημαντικό πρόβλημα.
Το πιο συχνό λάθος είναι η λανθασμένη χορήγηση φαρμάκου (λάθος φάρμακο, λανθασμένη δόση, λανθασμένη ώρα, λανθασμένη οδός χορήγησης). Συχνότερα γίνονται στους ηλικιωμένους, λόγω των πολλών φαρμάκων που λαμβάνουν. Το 9% των ιατρικών συνταγών στη Μ. Βρετανία περιέχουν λάθη και το 1.7% αυτών μπορεί να είναι και θανατηφόρα.
Άλλα συνηθισμένα λάθη: Χορήγηση δύο φαρμάκων ταυτόχρονα που έχουν βλαπτική αλληλεπίδραση, λανθασμένη διάγνωση, λανθασμένη πλευρά χειρουργείου, όπως π.χ. ο ακρωτηριασμός του υγιούς ποδιού, χειρουργείο σε λάθος ασθενή, λανθασμένο είδος επέμβασης, η παράλειψη χειρουργικού εργαλείου μέσα στον ασθενή μετά το τέλος της επέμβασης, θάνατος στο χειρουργείο ή μετά απ’ αυτό σε ένα φαινομενικά υγιή άνθρωπο, μετάγγιση λανθασμένης ομάδας αίματος ή σε λάθος ασθενή.
«Συγνώμη, αλλά ο σύζυγός σας πέθανε κατά τη διάρκεια του bypass διότι κατά λάθος του έκοψα τη μαστική αρτηρία», «Μας συγχωρείτε αλλά μόλις ανακαλύψαμε ότι το PAP test που κάνατε πριν 3 χρόνια ήταν θετικό αλλά δεν επικοινωνήσαμε μαζί σας». Πώς θα σας φαινόταν αν ακούγατε κάτι τέτοιο από το γιατρό σας; Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι η τιμωρία των υπεύθυνων ατόμων είναι απαραίτητη. Και πράγματι όταν τα λάθη οφείλονται σε αδιαφορία ή δόλο ασφαλώς και πρέπει να υπάρχει τιμωρία. Όταν όμως τα ίδια λάθη επαναλαμβάνονται και μάλιστα στα καλύτερα νοσοκομεία του κόσμου, τότε οι ευθύνες αφορούν το όλο σύστημα παροχής υγείας και εκεί θα πρέπει να στραφούν οι προσπάθειες βελτίωσης. Το να κατηγορούνται άτομα για λάθη του συστήματος θα οδηγήσει τελικά στη συγκάλυψη των λαθών και τη διαιώνιση του προβλήματος.
Ήδη καταβάλλονται προσπάθειες με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση φαρμάκων π.χ. ή με το διπλό έλεγχο των συνταγών, με το σημάδεμα του ποδιού που θα χειρουργηθεί από την προηγούμενη ημέρα, με τη δημιουργία λίστας ενεργειών που πρέπει να γίνουν και το τσεκάρισμα αυτών που έγιναν, με την τοποθέτηση βραχιολιού με τα προσωπικά του στοιχεία σε κάθε ασθενή που νοσηλεύεται, με την καταγραφή των λαθών ώστε να αποφεύγονται μελλοντικά, με τη διαπίστευση των νοσοκομείων από διεθνείς οργανισμούς ότι τηρούν όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται για την ασφάλεια των ασθενών, με τον έλεγχο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης των ιατρών κ.ά.
Οι βελτιώσεις αυτές έχουν αρχίσει να δείχνουν αποτελέσματα και τα λάθη μειώνονται. Σίγουρα όμως είναι αδύνατο να εκλείψουν παντελώς. «Το σφάλλειν ανθρώπινον» και οι γιατροί είναι άνθρωποι επίσης. Όσο πιο γρήγορα το αποδεχτούμε όλοι μας τόσο πιο αποτελεσματικά θα καταπολεμήσουμε τα ιατρικά λάθη.
