Το 20% των Αμερικανών έχει μειώσει ή αφαιρέσει τη γλουτένη από τη διατροφή του, ενώ στην πραγματικότητα αυτό είναι αναγκαίο μόνο στο 1% του πληθυσμού. Αλλά και σε όλο τον κόσμο (όπως και στην Ελλάδα) η δίαιτα αυτή έχει γίνει πολύ δημοφιλής. Φαίνεται οτι η τόσο μεγάλη διάδοσή της οφείλεται στο οτι πολλά δημόσια πρόσωπα, όπως ηθοποιοί, αθλητές και πολιτικοί, είναι φανατικοί υποστηρικτές της και έχουν δημοσιεύσει βιβλία ή άρθρα γι’ αυτή τη δίαιτα. Πολύς κόσμος λοιπόν έχει πειστεί οτι αυτή η δίαιτα είναι υγιεινή.
Τι είναι η γλουτένη;
Η γλουτένη είναι μια ελαστική πρωτεϊνη που υπάρχει στα δημητριακά και βοηθά το σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι να διατηρούν το σχήμα τους. Επειδή έχει ιδιότητες “κόλλας”, η γλουτένη συχνά προστίθεται σε διάφορες τροφές όπως ζυμαρικά, σάλτσες, κράκερ, προϊόντα φούρνου για να τις φουσκώσει ή να τις κρατά “δεμένες”. Οι τροφές λοιπόν στις οποίες περιέχεται η γλουτένη είναι συμπτωματικά πλούσιες και σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες, δηλαδή ανθυγιεινά σάκχαρα.
Επομένως, αυτοί που ακολουθούν αυτή τη δίαιτα αποφεύγουν συσκευασμένες έτοιμες τροφές και junk food, οπότε πράγματι η διατροφή τους από αυτή την άποψη βελτιώνεται (όχι όμως λόγω της απουσίας γλουτένης αλλά λόγω της αναγκαστικής επιλογής πιο υγιεινών τροφών). Άλλοι κάνουν αυτή τη δίαιτα διότι θέλουν να χάσουν βάρος. Στην πραγματικότητα όμως, συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή αύξηση του βάρους, διότι τα προϊόντα ελεύθερα γλουτένης είναι υπερθερμιδικά.
Τέλος υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι αποφεύγουν τη γλουτένη διότι έχουν γαστρεντερικές ενοχλήσεις οι οποίες υποχωρούν με τη δίαιτα. Ένα πολύ μικρό ποσοστό από αυτούς πράγματι έχει τη νόσο κοιλιοκάκη και πρέπει να αποφεύγει τη γλουτένη. Οι υπόλοιποι ανακουφίζονται από τις γαστρεντερικές ενοχλήσεις, όχι όμως διότι διακόπτουν τη λήψη της γλουτένης, αλλά διότι αφαιρώντας τις πηγές γλουτένης από τη διατροφή τους μειώνουν ταυτόχρονα τη λήψη των FODMAPs (Fermentable, Oligo-, Di-, Mono-saccharides And Polyols). Αυτά είναι υδατάνθρακες που δεν έχουν καλή απορρόφηση από το έντερο και οι οποίοι προκαλούν αέρια και γαστρεντερικές διαταραχές, ειδικά στα άτομα που έχουν ευερέθιστο έντερο. Γι αυτά τα άτομα η κατάλληλη δίαιτα θα ήταν μια πτωχή σε FODMAPs, η οποία είναι πολύ λιγότερο περιοριστική από τη δίατα χωρις γλουτένη.
Οι περισσότεροι λοιπόν άνθρωποι ακολουθούν αυτή τη δίαιτα για λάθος λόγο.
Σε ποιά άτομα είναι απαραίτητη η δίαιτα χωρίς γλουτένη;
Υπάρχουν 2 ομάδες ατόμων που ωφελούνται από τη δίαιτα χωρίς γλουτένη. Η πρώτη είναι τα άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη και αποτελούν το 1% του πληθυσμού. Σε αυτά τα άτομα η λήψη γλουτένης πυροδοτεί την καταστροφή των κυττάρων του εντέρου μέσω αντισωμάτων. Η νόσος συνήθως (αλλά όχι πάντοτε) εκδηλώνεται στην παιδική ηλικία. Τα συμπτώματα είναι κοιλιακός πόνος, διάρροια, έμετοι, απώλεια βάρους, πονοκέφαλοι, εξανθήματα κ.ά. Η διάγνωση γίνεται με εξέταση στο αίμα για την ύπαρξη αντισωμάτων έναντι της τρανσγλουταμινάσης και του ενδομυσίου και με βιοψία του δωδεκαδακτύλου μέσω γαστροσκόπησης, στην οποία ο γαστρεντερολόγος βλέπει την ατροφία των εντερικών λαχνών. Η λήψη γλουτένης σε αυτά τα άτομα απαγορεύεται.
Ένα άλλο μικρό ποσοστό ατόμων πάσχει από ευαισθησία στη γλουτένη. Σε αυτά τα άτομα η λήψη γλουτένης προκαλεί μερικά από τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης χωρίς όμως να υπάρχει η νόσος. Η διάγνωση μπαίνει μόνο με τη λήψη του ιστορικού αφού δεν υπάρχει κατάλληλη εξέταση. Και σε αυτά τα άτομα η λήψη γλουτένης πρέπει να περιορίζεται.
Γιατί είναι κακό να κάνεις δίαιτα χωρίς γλουτένη αν δεν έχεις κοιλιοκάκη;
Πρώτα απ’ όλα είναι μια ακριβή δίαιτα, οπότε ανεβαίνει το κόστος διατροφής χωρίς λόγο. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε είναι υπερθερμιδική, δηλαδή παχαίνει ενώ είναι πλούσια και σε αλάτι. Ακόμη, είναι πτωχή σε φυτικές ίνες, σε ασβέστιο, σίδηρο και ορισμενες βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Άρα λοιπόν όχι μόνο είναι ακριβή, αλλά είναι και επικίνδυνη αν δεν συμπληρώνει κανείς τα μέταλλα και βιταμίνες που λείπουν. Επίσης, με το να αποφεύγει κανείς τα τρόφιμα ολικής αλέσεως αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και παχέος εντέρου.
Επομένως, αν δεν έχετε γαστρεντερικές διαταραχές (διάρροιες, εμέτους, κοιλιακό πόνο), πονοκεφάλους, απώλεια βάρους δεν υπάρχει λόγος, αλλά είναι και επικίνδυνο, να κάνετε διατροφή χωρίς γλουτένη. Αν έχετε κάποια ή όλα από τα παραπάνω συμπτώματα, επισκεφθείτε τον γιατρό σας ο οποίος αν χρειάζεται θα προγραμματίσει τις κατάλληλες εξετάσεις για κοιλιοκάκη.
Βιβλιογραφία
The Most Popular Diet Ever: Why Going Gluten Free Is Risky. Medscape. Nov 02, 2016
