Το Δεκέμβριο του 2019 ένας νέος κορωνοϊός, ο οποίος αργότερα ονομάστηκε “severe acute respiratory syndrome coronavirus 2” (SARS-CoV-2) ταυτοποιήθηκε στην Κίνα. Συγκεκριμένα, παρουσάστηκαν πολλές περιπτώσεις πνευμονίας στην πόλη Γουχάν (Wuhan) της επαρχίας Χουμπέι (Hubei) της Κίνας. Από εκεί έγινε ταχεία διασπορά, με αποτέλεσμα την πρόκληση επιδημίας σε όλη την Κίνα. Χιλιάδες περιπτώσεις οξέων αναπνευστικών λοιμώξεων εξαπλώθηκαν παγκόσμια σχεδόν σε όλες τις χωρες του πλανήτη από τότε μέχρι σήμερα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κήρυξε τον κορωνοϊό ως κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Τον Φεβρουάριο 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προσδιόρισε τη νόσο COVID-19, όρος που σημαίνει νόσος από τον κορωνοϊό 2019. Ο ιός που προκαλεί την COVID-19 ορίστηκε ως κορωνοϊός 2 του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS-CoV-2). Το προηγούμενο όνομα που είχε δοθεί ήταν 2019-nCoV. Στην Ελλάδα αρχικά ονομάστηκε κοροναϊός σύμφωνα με το όνομά του από τις προηγούμενες επιδημίες, αργότερα όμως φαίνεται ότι επικράτησε ο όρος κορωνοϊός, ενώ μπορεί επίσης να αναγράφεται και ως κορονοϊός.
Οι γνώσεις μας πάνω στη νόσο COVID-19 συνεχώς εμπλουτίζονται.
Τι είναι οι κορωνοϊοί
Οι κορωνοϊοί προσβάλλουν και τους ανθρώπους και τα ζώα. Από το 1960 οι ανθρώπειοι κωρονοϊοί έχουν αναγνωριστεί ως συχνά αίτια λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος. Παράδειγμα είναι το κοινό κρυολόγημα. Πιο πρόσφατα, νέοι κορωνοϊοί ταυτοποιήθηκαν ως αίτια του Αναπνευστικού Συνδρόμου Μέσης Ανατολής – Middle East Respiratory Syndrome (MERS) και του συνδρόμου σοβαρής αναπνευστικής δυσχέρειας – severe acute respiratory syndrome (SARS).
Η δομή του ιού
Οι κορωνοϊοί είναι RNA ιοί μονής έλικας. Μια μεμβράνη που προέρχεται από τον ξενιστή περιβάλλει το γονιδίωμα, το οποίο είναι έγκλειστο σε ένα ελικοειδές νουκλεοκαψίδιο. Οι κορωνοϊοί δε χρειάζονται να μεταφέρουν ένζυμα για να αρχίσουν τη λοίμωξη.
Οι κορωνοϊοί παίρνουν το όνομά τους από τη χαρακτηριστική τους εμφάνιση στο μικροσκόπιο, που μοιάζει με κορώνα.
Υποομάδες κορωνοϊών
Έχουν κατηγοριοποιηθεί σε υπότυπους ανάλογα με το πρωτεϊνικό τους περιεχόμενο. Αυτοί οι υπότυποι καθορίζονται περαιτέρω σε γονότυπους, με αποτέλεσμα 4 κύριες υποομάδες: άλφα, βήτα, γάμμα και δέλτα. Οι άλφα και βήτα κορωνοϊοί βρίσκονται και στους ανθρώπους και στα ζώα. Οι γάμμα και δέλτα έχουν ανιχνευθεί μέχρι τώρα μόνο σε ζώα.
Ο κορωνοϊός που προκαλεί την COVID-19 είναι βήτα-κορωνοϊός της ίδιας υποομάδας με τον ιό που προκαλεί το severe acute respiratory syndrome
(SARS).
Ο ιός που προκαλεί το Middle East respiratory syndrome (MERS) είναι επίσης βήτα-κορωνοϊός αλλά με λιγότερες ομοιότητες προς τους άλλους δυο.
Πώς γίνεται η μετάδοση
Δεν έχουμε ακόμη αποσαφηνίσει πλήρως τον κίνδυνο μετάδοσης. Στην αρχή της επιδημίας, στη Γουχάν, διαπιστώθηκε μια σχέση με μια αγορά θαλασσινών που πωλούσε ζωντανά ζώα. Οι περισσότεροι που νόσησαν από τον κορωνοϊό είχαν εργαστεί ή είχαν επισκεφθεί αυτή την αγορά, η οποία ακολούθως έκλεισε για απολύμανση. Όσο όμως η επιδημία εξαπλωνόταν, ο κύριος τρόπος μετάδοσης έγινε πλέον από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Η μετάδοση του κορωνοϊού συμβαίνει κυρίως μέσω των αναπνευστικών σταγονιδίων, όπως και η γρίπη.
Σε τι ποσοστό μεταδίδεται από τους πάσχοντες;
Το ποσοστό μετάδοσης από ένα άτομο με συμπτώματα της λοίμωξης ποικίλλει ανάλογα τη γεωγραφική θέση και τις παρεμβάσεις πρόληψης μετάδοσης. Σύμφωνα με μια αναφορά από τον ΠΟΥ, το ποσοστό κυμαινόταν από 1 – 5% μεταξύ των δεκάδων χιλιάδων των στενών επαφών αυτών που επιβεβαιωμένα νοσούσαν στην Κίνα. Στις ΗΠΑ το ποσοστό μετάδοσης ήταν 0.45% μεταξύ 445 επαφών των 10 επιβεβαιωμένων πασχόντων.
Μεταδίδεται από άτομα που δεν έχουν συμπτώματα;
Έχει περιγραφεί μετάδοση του ιού από άτομα που δεν έχουν συμπτώματα ή από άτομα που βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της επώασης πριν ακόμη να προυσιάσουν τη νόσο COVID-19. Σε τι έκταση συμβαίνει αυτό παραμένει άγνωστο. Το RNA του ιού έχει ανιχνευθεί και σε καλλιέργειες κοπράνων σε μερικές περιπτώσεις, αλλά η μετάδοση μέσω κοπράνων δεν φαίνεται ότι έχει σημαντικό ρόλο στη μετάδοση της νόσου.
Πόση είναι η περίοδος επώασης; Πόσες ημέρες μετά την επαφή με ασθενή πρέπει να περάσουν για να είμαι σίγουρος ότι δεν έχω τη νόσο;
Η περίοδος επώασης από την ημέρα της έκθεσης σε πάσχοντα είναι 14 ημέρες. Από τη μέρα που έρχομαι σε επαφή με κάποιον που πάσχει, μπορεί να εμφανίσω τη νόσο σε 2 έως 14 ημέρες μετά. Επομένως, θα πρέπει να υπάρχει ένα διάστημα 14 ημερών παρακολούθησης από την ημέρα της έκθεσης στον ιό. Οι περισσότερες περιπτώσεις πάντως, παρουσιάζονται 5 ημέρες μετά την έκθεση σε πάσχοντα.
Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Η προσβολή από τον κορωνοϊό μπορεί να είναι χωρίς κανένα σύμπτωμα ή μπορεί να οδηγήσει σε οξεία νόσο του αναπνευστικού συστήματος. Η οξεία νόσος του αναπνευστικού μπορεί να είναι ελαφριά, αλλά μπορεί και να προκαλέσει σοβαρή ιογενή πνευμονία. Παρότι ακόμη μαθαίνουμε συνεχώς για τη νόσο, η κύρια εκδήλωση μοιάζει με γρίπη, με τα τρία κύρια συμπτώματα:
- πυρετό
- βήχα
- δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή)
Η οξεία αναπνευστική νόσος μπορεί να εξελιχθεί σε αμφοτερόπλευρη πνευμονία, σε σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS) ή σε θάνατο. Από τις μέχρι τώρα αναφορές, η σοβαρή επιδείνωση παρουσιάζεται συνήθως τη δεύτερη εβδομάδα της νόσου. Από τα άτομα που χρειάζονται νοσηλεία στο νοσοκομείο, το 25-30% θα χρειαστούν νοσηλεία στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, δηλαδή υποστήριξη με μηχανικά μέσα (διασωλήνωση κλπ).
Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) τα συχνότερα συμπτώματα κατά την έναρξη της νόσου είναι: πυρετός (83-98%), βήχας (46-82%), πόνος στους μυς ή αίσθημα κούρασης (11-44%) και δύσπνοια (31%). Σε μερικούς ασθενείς έχει επίσης παρουσιαστεί πονόλαιμος κατά την έναρξη της νόσου. Λιγότερο συχνά συμπτώματα είναι η ύπαρξη πτυέλων, πονοκέφαλος, αιμόπτυση και διάρροια.
Σε μερικούς ασθενείς παρουσιάστηκαν συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα όπως διάρροια και ναυτία πριν να εμφανιστεί πυρετός, βήχας ή δύσπνοια. Η πορεία του πυρετού δεν έχει γίνει ακόμη πλήρως κατανοητή. Μπορεί να είναι παρατεταμένη ή διαλείπουσα (δηλ. με διαλείμματα).
Τι πιθανότητες έχω να νοσήσω σοβαρά εάν προσβληθώ από τον ιό;
Σύμφωνα με την αναφορά του Κινέζικου Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, από 44.500 επιβεβαιωμένες περιπτώσεις, το 81% είχαν ελαφρά νόσο (χωρίς ή με ελαφρά πνευμονία), το 14% είχαν σοβαρή νόσο (δηλαδή με δύσπνοια, υποξαιμία ή με προσβολή άνω του 50% των πνευμόνων μέσα σε 24 με 48 ώρες) και 5% ήταν σε κρίσιμη κατάσταση (δηλαδή είχαν αναπνευστική ανεπάρκεια, καταπληξία ή ανεπάρκεια πολλαπλών οργάνων).
Το συνολικό ποσοστό θανάτων σε αυτούς που είχαν επιβεβαιωμένα τη νόσο ήταν 2.3%. Το ποσοστό αυτό όμως κυμαινόταν από 5.8% στη Γουχάν έως 0.7% στην υπόλοιπη Κίνα. Δεν υπήρξαν θάνατοι σε όσους δεν παρουσίασαν κρίσιμη κατάσταση (βλ. πιο πάνω).
Οι περισσότεροι θάνατοι συνέβησαν σε ασθενείς μεγάλης ηλικίας ή σε όσους είχαν χρόνια νοσήματα (διαβήτης, πνευμονοπάθειες, καρδιακά νοσήματα, ηπατοπάθειες, νεοπλάσματα κλπ).
Τι δείχνουν οι εργαστηριακές εξετάσεις;
Έχουν περιγραφεί λευκοπενία, λευκοκυττάρωση, λεμφοπενία, με πιο συχνή τη λεμφοπενία. Επίσης μπορεί να υπάρχουν αυξημένες τρανσαμινάσες.
Σε πολλούς ασθενείς με πνευμονία τα επίπεδα προκαλσιτονίνης ήταν φυσιολογικά, αλλά σε αυτούς που χρειάστηκαν νοσηλεία στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ήταν αυξημένα.
Ο χρόνος ίασης είναι περίπου 2 εβδομάδες για τις ελαφρές περιπτώσεις και 3 με 6 εβδομάδες για τις σοβαρές.
Ποια είναι τα ευρήματα από τις ακτινολογικές εξετάσεις;
Η αξονική τομογραφία θώρακος συνήθως δείχνει εικόνα θαμβής υάλου, με ή χωρίς πυκνώσεις, μια εικόνα δηλαδή συμβατή με πνευμονία ιογενούς αιτιολογίας. Συνήθως τα απεικονιστικά ευρήματα είναι αμφοτερόπλευρα, έχουν περιφερική κατανομή και περιλαμβάνουν τους κατώτερους πνευμονικούς λοβούς. Λιγότερο συχνά μπορεί να υπάρχουν πάχυνση του υπεζωκότα, πλευριτική συλλογή και διόγκωση λεμφαδένων.
Σε ποια άτομα θα υποψιαστώ τη νόσο;
Είναι απαραίτητη σε αυτή τη φάση η έγκαιρη ανίχνευση των ύποπτων κρουσμάτων, η άμεση απομόνωση και η εφαρμογή των μέτρων ελέγχου. Προς το παρόν η πιθανότητα της νόσου COVID-19 θα πρέπει να τίθεται σε ασθενείς με πυρετό, βήχα ή δύσπνοια οι οποίοι:
- Μένουν ή έχουν πρόσφατα (τις προηγούμενες 14 ημέρες) επισκεφθεί περιοχές με εξάπλωση του κορωνοϊού (Κίνα, Νότια Κορέα, Ιράν, Ιταλία, Ιαπωνία αν και ο κατάλογος των χωρών συνεχώς μεγαλώνει).
- Είχαν προσφατη (τις προηγούμενες 14 ημέρες) επαφή με επιβεβαιωμένο ή ύποπτο κρούσμα της COVID-19 (αφορά και τους επαγγελματίες υγείας). Ως επαφή ορίζεται το να συνυπάρξεις παρατεταμένα σε απόσταση έως 2 μέτρα με πάσχοντα χωρίς την ύπαρξη προστατευτικών μέσων (πχ μάσκα) ή εάν έλθεις σε επαφή με εκκρίσεις πάσχοντος ενώ δεν φοράς προστατευτικά μέσα.
Η υποψία της νόσου θα πρέπει επίσης να τίθεται σε όσους έχουν σοβαρή λοίμωξη της κατώτερης αναπνευστικής οδού όταν δε μπορεί να βρεθεί άλλο αίτιο, παρότι μπορεί να μην υπάρχει ιστορικό έκθεσης στον κορωνοϊό.
Όσοι ασθενείς υποψιάζονται ότι έχουν τη νόσο και δεν έχουν επείγουσα κατάσταση θα πρέπει να τηλεφωνούν στο 1135 ή στο γιατρό τους για περαιτέρω οδηγίες.
Σε ποιούς κάνουμε εξέταση για κορωνοϊό;
Σύμφωνα με το CDC η απόφαση θα ληφθεί από τον θεράποντα ιατρό ανάλογα την εκάστοτε περίπτωση. Όμως θα πρέπει ο ιατρός να θυμάται ότι οι περισσότεροι πάσχοντες έχουν πυρετό, βήχα είτε δύσπνοια. Αυτά λοιπόν τα συμπτώματα, όπως και το επιδημιολογικό ιστορικό θα καθορίσουν την απόφαση γαι τη λήψη εξέτασης για τον κορωνοϊό. Φυσικά δεν θα πρέπει ο ιατρός να ξεχνάει ότι αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται και σε άλλους μικροοργανισμούς (π.χ. γρίπη).
Ποια είναι η διαγνωστική εξέταση;
Παίρνουμε δείγματα για εξέταση από την ανώτερη αναπνευστική οδό (το ρινοφάρυγγα και το στοματοφάρυγγα) και εάν υπάρχουν και από την κατώτερη αναπνευστική οδό (πτύελα, αναρρόφηση από την τραχεία, βρογχοκυψελιδική έκπλυση). Μπορεί σπανιότερα να ληφθούν δείγματα και από άλλα συστήματα (ούρα, κόπρανα). Η λήψη των δειγμάτων γίνεται με όλα τα προληπτικά μέτρα μετάδοσης.
Τα ληφθέντα δείγματα στο εργαστήριο υποβάλλονται σε αντίδραση πολυμεράσης (PCR). Ένα θετικό δείγμα επιβεβαιώνει τη διάγνωση COVID-19. Εάν η αρχική εξέταση είναι αρνητική αλλά η υποψία παραμένει, συνιστάται λήψη νεών δειγμάτων από πολλές περιοχές της αναπνευστικής οδού. Υπήρξαν περιπτώσεις πνευμονίας από κορωνοϊό που τα αρχικά δείγματα ήταν αρνητικά και τα μετέπειτα ήταν θετικά.
Ποια είναι η θεραπεία των ανθρώπων που θα χρειαστούν νοσηλεία στο νοσκομείο;
Η νοσηλεία των πασχόντων από COVID-19 στην Αθήνα μέχρι σήμερα γίνεται στα νοσοκομεία Σωτηρία και Αττικόν σε κατάλληλα διαμορφωμένους χώρους ώστε να αποφευχθεί η μετάδοση σε περισσότερ άτομα. Αναμένεται η προσθήκη νοσοκομείου το οποίο θα νοσηλεύει αποκλειστικά και μόνο τα άτομα που πάσχουν από COVID-19.
Η φροντίδα αρχίζει με την πρόληψη μετάδοσης της νόσου στους υπόλοιπους ανθρώπους, με κατάλληλη απομόνωση του ασθενούς και προστασία του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού.
Παρέχεται υποστηρικτική θεραπεία, όπως οξυγόνο, ενυδάτωση, αντιπυρετικά κλπ αναλόγως τις ανάγκες. Αποφεύγεται η χορήγηση κορτιζόνης σε γενικές γραμμές διότι δεν έχει αποδειχθεί ότι ωφελεί ενώ μπορεί να αυξήσει τη θνητότητα και να παρατείνει την ιοφορία.
Ερευνάται η αποτελεσματικότητα διαφόρων φαρμάκων έναντι του κορωνοϊού, όπως η redemsivir (δεν υπάρχει στην Ελλάδα), ο συνδυασμός Lopinavir/Ritonavir (γνωστή θεραπεία έναντι του HIV), η interferon-1β και η χλωροκίνη (ανθελονοσιακό, παλιό, φθηνό και διαθέσιμο φάρμακο).
Η καθημερινή ενημέρωση των ιατρών σε αυτό τον τομέα είναι απαραίτητη, λόγω του συνεχούς εμπλουτισμού των γνώσεών μας σε αυτό το αντικείμενο.
Τι πρέπει να κάνω εάν υποψιάζομαι ότι πάσχω από κορωνοϊό αλλά τα συμπτώματα είναι ήπια;
Κατ’ αρχήν επικοινωνώ με τον γιατρό μου ή με το 1135 από όπου θα πάρω τις οδηγίες για το τι πρέπει να κάνω.
Αποφεύγω να έλθω σε επαφή με άλλα άτομα. Εάν τα συμπτώματα είναι ελαφρά δεν πηγαίνω στο νοσοκομείο αλλά παραμένω στο σπίτι και ενημερώνω τους αρμόδιους συνεχώς για κάθε αλλαγή της κατάστασής μου. Αποφεύγω την επαφή με άλλους ανθρώπους και ζώα. Εάν όμως χρειαστεί να με πλησιάσουν ή να πάω στο νοσοκομείο, οπωσδήποτε φοράω μάσκα.
Σε μια δημοσίευση 138 ασθενών από την Κίνα, στο 43% εξ αυτών η νόσος τους μεταδόθηκε κατά την επίσκεψή τους στο νοσοκομείο.
Πώς μπορώ να αποφύγω τη νόσηση από COVID-19;
Συνιστώνται τα κάτωθι γενικά μέτρα για την αποφυγή προσβολής από τη νόσο ή μετάδοσής της:
- Πλύσιμο χεριών με νερό και σαπούνι επί 20 τουλάχιστον δευτερόλεπτα ή με αλκοολούχο διάλυμα περιεκτικότητας τουλάχιστον 60%.
- Αναπνευστική υγιεινή (π.χ. καλύπτω το στόμα εάν βήξω ή φτερνιστώ)
- Αποφεύγω την επαφή των χεριών με το πρόσωπο (ιδίως μάτια, μύτη και στόμα)
- Αποφεύγω την κοντινή επαφή (απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων) με άτομα που πάσχουν
- Καθαρίζω και απολυμαίνω επιφάνειες και αντικείμενα που χρειάζεται να ακουμπάω συχνά
Εάν φοράω μάσκα συνεχώς θα προστατευθώ από τον κορωνοϊό;
Εάν δεν έχω συμπτώματα από το αναπνευστικό δεν συνιστάται να φοράω μάσκα. Εάν έχω συμπτώματα πρέπει να τη φοράω για να μη μεταδώσω τη νόσο στους άλλους. Εάν όμως δεν έχω συμπτώματα η μάσκα μπορεί να με προστατέψει μόνο για 20 λεπτά. Μετά από αυτό το διάστημα υγραίνεται και δεν με προστατεύει πλέον.
Τα άτομα που φροντίζουν στο σπίτι άλλους που πάσχουν θα πρέπει οπωσδήποτε να φοράνε μάσκα όταν εισέρχονται στο δωμάτιο του ασθενούς.
Ο στιγματισμός από τη νόσο
Ο στιγματισμός και η διάκριση δυστυχώς έχει παρατηρηθεί σε αυτή νόσο μέχρι τώρα και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση φόβου και θυμού, αλλά και την απομόνωση ανθρώπων που χρειάζονται φροντίδα και υποστήριξη. Έτσι θα πρέπει τα κάτωθι να γίνουν από όλους κατανοητά:
Ο κορωνοϊός δεν έχει προτίμηση σε άτομα κάποιας ιδιαίτερης φυλής ή εθνικότητας. Είμαστε όλοι υποψήφιοι χωρίς καμία διάκριση.
Τα άτομα ασιατικής καταγωγής που δεν ταξίδεψαν πρόσφατα σε προσβεβλημένη χώρα και δεν ήλθαν σε επαφή με πάσχοντα ή με ύποπτο κρούσμα δεν έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για COVID-19 από τους άλλους ανθρώπους.
Τα άτομα που επέστρεψαν πριν από 2 εβδομάδες και πλέον από προσβεβλημένη περιοχή ή χώρα, και οι οποίοι δεν παρουσίασαν συμπτώματα, δεν έχουν τη νόσο και δεν μεταδίδουν.
Πρέπει να είμαστε ανήσυχοι και απαισιόδοξοι;
Έχουμε επιβιώσει από παρόμοιες ή και χειρότερες καταστάσεις, οι οποίες τελικά έμειναν ως αχνή ανάμνηση. Είναι βέβαιο ότι το πρόβλημα θα ξεπεραστεί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να τηρούμε τις οδηγίες και να λαμβάνουμε τα συνιστώμενα μέτρα και προφυλάξεις.
