Οι ηλικιωμένοι πέφτουν στο έδαφος αρκετά συχνά. Υπολογίζεται ότι το 29% των ατόμων άνω των 65 ετών πέφτουν τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Από μεγάλες μελέτες πληθυσμών ξέρουμε ότι το 10% των ηλικιωμένων πέφτουν τουλάχιστον 2 φορές το χρόνο. Οι ασθενείς που πηγαίνουν τακτικά στο γιατρό είναι πιο πιθανό να ανήκουν σ’ αυτή την ομάδα, διότι έχουν περισσότερα νοσήματα και παίρνουν περισσότερα φάρμακα από τους υπόλοιπους.
Μετά την πτώση, το 25% περιορίζει τη δραστηριότητά του για τουλάχιστον μια ημέρα ή ζητάει ιατρική βοήθεια. Στο 10% παρουσιάζονται σοβαροί τραυματισμοί, όπως κατάγματα, εξαρθρήματα, διαστρέμματα, θλάσεις ή διάσειση. Σε άτομα που δε μπορούν να σηκωθούν μετά από μια πτώση και που βρίσκονται από άλλους στο έδαφος μετά από αρκετό χρονικό διάστημα, συχνά παρουσιάζεται ραβδομυόλυση, που οφείλεται σε ισχαιμία των μυών.
Μετά την πτώση, στο 21 – 39% των ατόμων που προηγουμένως δεν είχαν τέτοια προβλήματα, εμφανίζεται η φοβία της νέας πτώσης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να περιορίσουν τη δραστηριότητά τους και να έχουν μειωμένη ποιότητα ζωής.
Γιατί οι ηλικιωμένοι πέφτουν τόσο συχνά;
Οι περισσότερες πτώσεις είναι αποτέλεσμα συδυασμού εσωτερικών (π.χ. διαταραχή της ισορροπίας) και εξωτερικών παραγόντων (π.χ. ταξίδι, ή γλίστρημα). Η διαταραχή της ισορροπίας και της βάδισης είναι οι πιο σημαντικοί προδιαθεσικοί παράγοντες. Διάφορα φάρμακα επίσης μπορεί να συμβάλουν, όπως και το αλκοόλ, οι διαταραχές της όρασης, η άνοια, η κατάθλιψη, αλλά και το περιβάλλον.
Εάν συνυπάρχει οστεοπόρωση τότε αυξάνει πολύ ο κίνδυνος καταγμάτων, ενώ η λήψη αντιπηκτικών και αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων μπορεί να συμβάλει στην πρόκληση αιμορραγιών.
Πώς μπορούν να αποφευχθούν οι πτώσεις στο έδαφος;
Σε όλους τους ασθενείς θα πρέπει να συνιστάται ένα πρόγραμμα άσκησης με στόχο την ενδυνάμωση και τη βελτίωση της ισορροπίας. Έχει φανεί ότι η συχνότητα των πτώσεων μειώνεται είτε με ασκήσεις στο σπίτι είτε με ομαδική άσκηση. Θα πρέπει να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα ανάλογα με τη φυσική κατάσταση και την ηλικία του ασθενούς.
Θα πρέπει να γίνει επανεξέταση της αναγκαιότητας όλων των φαρμάκων που παίρνουν οι ασθενείς. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε φάρμακα όπως τα αντιψυχωσικά, τα υπνωτικά, τα αγχολυτικά, τα αντιεπιληπτικά, τα οποιούχα και τα αντιυπερτασικά.
Η διαμόρφωση του σπιτιού και της επίπλωσης θα πρέπει να τροποποιηθεί κατάλληλα, ώστε να μην ευνοούνται οι πτώσεις (π.χ. εμπόδια, χαλιά που γλιστράνε, σκάλες, κάθισμα στο μπάνιο κ.λ.π.).
Οι τυχόν διαταραχές της όρασης που είναι πολύ συχνές σ’ αυτή την ηλικία θα πρέπει να διορθωθούν όσο αυτό είναι δυνατό από τον οφθαλμίατρο.
Εάν οι ασθενείς πληρούν τα κριτήρια της άνοιας ή της κατάθλιψης θα πρέπει πρώτα να διερευνηθούν τα αίτια (π.χ. υποθυρεοειδισμός). Εάν το πρόβλημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με μη φαρμακευτικά μέσα, ενδεχομένως θα χρειαστεί χορήγηση φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά κ.ά).
Η ορθοστατική υπόταση είναι συχνή στους ηλικιωμένους και μπορεί να είναι συχνά το αίτιο των πτώσεων. Εάν επιβεβαιωθεί από τον θεράποντα ιατρό (πτώση της συστολικής πίεσης κατά 20 mmHg είτε της διαστολικής κατά 10 mmHg σε 3 λεπτά ορθοστασίας) θα πρέπει να γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες. Κατ’ αρχήν θα πρέπει να αποφεύγεται η απότομη έγερση και η απότομη έναρξη βαδίσματος αμέσως μετά την όρθια θέση. Επίσης θα πρέπει να διασφαλιστεί η σωστή λήψη υγρών στη διάρκεια της ημέρας, διότι οι ηλικιωμένοι είναι εύκολο να αφυδατωθούν χωρίς να το καταλάβουν και αυτό να συμβάλει στην εμφάνιση ορθοστατικής υπότασης. Φάρμακα που συμβάλλουν στην ορθοστατική υπόταση (π.χ. αντιχολινεργικά, διουρητικά, αντιυπερτασικά κ.λ.π.) θα χρειαστεί να μειωθούν ή να διακοπούν. Εάν το πρόβλημα παρά τα ανωτέρω μέτρα εξακολουθεί, μπορεί να χρειαστεί η χορήγηση ειδικών φαρμάκων.
Ασφαλώς και θα πρέπει να διερευνηθεί το ενδεχόμενο ύπαρξης σοβαρών προβλημάτων που οδηγούν σε πτώσεις τον ασθενή, όπως είναι η υπερευαισθησία του καρωτιδικού κόλπου, ορισμένες αρρυθμίες, ορθοπεδικά προβλήματα των ποδιών, διαταραχές της ακοής, νευρολογικά προβλήματα (ν. Parkinson, περιφερική νευροπάθεια), ακράτεια, διαταραχές του λαβυρίνθου.
Η χορήγηση βιταμίνης D, όπως φάνηκε από μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση δεν βοηθά στην πρόληψη των πτώσεων.
Οπωσδήποτε, δεν θα πρέπει να υπάρχει μοιρολατρική προσέγγιση του προβλήματος. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να κατανοήσουν ότι οιπτώσεις δεν είναι μια αναπόφευκτιη συνέπεια της μεγάλης ηλικίας, αλλά ένας κίνδυνος που μπορεί να μειωθεί ή και να εκλείψει αν διορθωθούν οι παράγοντες κινδύνου.
