Πρόκειται για ένα συχνό πρόβλημα που μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Για τη σωστή αντιμετώπιση, θα πρέπει κατ’ αρχήν να διερευνηθεί η ύπαρξη κάποιας αιτίας (δευτερογενής δυσκοιλιότητα), όπως κάποιου νοσήματος ή η λήψη φαρμάκου. Αφού αποκλείσουμε την ύπαρξη κάποιας αντιμετωπίσιμης αιτίας, τότε έχουμε την ιδιοπαθή δυσκοιλιότητα, η οποία μπορεί να σχετίζεται με φυσιολογική ή βραδεία μετάβαση των κοπράνων στο παχύ έντερο, με δυσλειτουργία της αφόδευσης, ή και με τα δυο.
Ποια είναι τα αίτια της δευτερογενούς δυσκοιλιότητας;
Νευρολογικές διαταραχές
- περιφερικού νευρικού συστήματος (διαβήτης, αυτόνομη νευροπάθεια, ν. Hirschsprung, ν. Chagas, εντερική ψευδοαπόφραξη)
- κεντρικού νευρικού συστήματος (σκλήρυνση κατά πλάκας, κάκωση νωταιαίου μυελού, ν. Parkinson)
Ευερέθιστο έντερο (σπαστική κολίτιδα)
Μη νευρολογικές διαταραχές
Υποθυρεοειδισμός, υποκαλιαιμία,νευρογενής ανορεξία, κύηση ανεπάρκεια τη υπόφυσης, σκληροδερμία, μυοτονική δυστροφία
Φάρμακα
Αντιισταμινικά, αντισπασμωδικά, αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωτικά, συμπληρώματα σιδήρου, αντιόξινα αργιλίου, οπιούχα (π.χ. κωδεϊνη, μορφίνη), αντιυπερτασικά (βεραπαμίλη), γαγγλιονικοί αναστολείς, αλκαλοειδή της βίνκα, αντιεμετικά (ονδανσετρόνη).
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε νεο-εμφανισθείσα επίμονη δυσκοιλιότητα η οποία μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη όγκου. Σε κάθε περίπτωση ο θεράπων ιατρός θα κρίνει τη διερεύνηση που χρειάζεται.
Πώς αντιμετωπίζεται η δυσκοιλιότητα;
Στην σπάνια περίπτωση που διαπιστωθεί η βραδεία διέλευση στο παχύ έντερο, ενδεχομένως θα χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση. Εάν υπάρχει δυσλειτουργία της αφόδευσης, η αντιμετώπιση είναι θεραπεία με υπόθετα.
Εκπαίδευση του ασθενούς
Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια απεξάρτησης από τα καθαρτικά, εάν αυτό είναι δυνατό. Κατ’ αρχήν πρέπει ο ασθενής να καταλάβει ότι η καθημερινή κένωση δεν απαραίτητα το φυσιολογικό ή το απαιτούμενο για την υγεία. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή με κένωση κάθε 3 ημέρες ή και σπανιότερα.
Θα πρέπει να αυξηθεί η λήψη νερού και φυτικών ινών. Ενώ θα γίνεται προσπάθεια μείωσης των καθαρτικών, ο ασθενής θα πρέπει να τηρεί σταθερά μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας που θα πηγαίνει στην τουαλέτα, κατά προτίμηση μετά το πρωινό γεύμα, οπότε έχουμε τη μεγαλύτερη δραστηριότητα του παχέος εντέρου το 24ωρο.
Αλλαγές στη διατροφή και καθαρτικά που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων
Η πιο φυσιολογική και πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η προσθήκη φυτικών ινών στη διατροφή και τα καθαρτικά που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων, όπως το ψύλλιο. Εάν το ψύλλιο λαμβάνεται μαζί με αρκετά υγρά, μπορεί να αυξήσει τη συχνότητα των κενώσεων σε πολλούς ασθενείς με δυσκοιλιότητα. Τα δαμάσκηνα επίσης φάνηκαν αποτελεσματικά σε μια μελέτη.
Οι φυτικές ίνες μπορούν επίσης να βελτιώσουν τις κενώσεις σε άτομα με δυσκοιλιότητα. Υπάρχουν σε πολλές φυσικές τροφές αλλά και συμπληρώματα διατροφής. Παραδείγματα τροφών με φυτικές ίνες είναι τα φρούτα, οι χυμοί, τα λαχανικά, τα όσπρια, τα ψωμιά, τα ζυμαρικά, οι ξηροί καρποί, τα δημητριακά. Επειδή τα συμπληρώματα με φυτικές ίνες είναι φθηνά, εύκολα στην εύρεση και ασφαλή, πολλές φορές είναι η πρώτη επιλογή στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Σε ασθενείς με ευερέθιστο έντερο όμως, μερικές φορές μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν φούσκωμα και πόνο στην κοιλιά.
Όσο μεγαλύτερη η ποσότητα φυτικών ινών και νερού τόσο καλύτερα τα αποτελέσματα. Σε μερικές τροφές που έχουν φυτικές ίνες, συνυπάρχουν και σάκχαρα (φρουκτόζης και σορβιτόλης) τα οποία βελτιώνουν κι άλλο το αποτέλεσμα. Τέτοιες τροφές είναι τα μήλα, τα ροδάκινα, τα αχλάδια, τα κεράσια, οι σταφίδες, τα σταφύλια.
Η συνιστώμενη ημερήσια λήψη φυτικών ινών είναι 20 – 35 γραμμάρια. Εκτός από τις φυτικές ίνες, οι ασθενείς μπορούν να προσθέσουν στη διατροφή τους και ακατέργαστα πίτουρα (2-6 κουτάλια σε κάθε γεύμα) συνοδευόμενα από 1 ποτήρι νερό ή άλλο υγρό για να έχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Σε μερικούς ασθενείς οι φυτικές ίνες θα αυξήσουν το φούσκωμα της κοιλιάς και τον πόνο με αποτέλεσμα να διακόψουν τη θεραπεία. Γι’ αυτό οι ασθενείς θα πρέπει να είναι ενήμεροι από πριν γι’ αυτό το ενδεχόμενο. Επίσης, θα πρέπει να αρχίζουν με μικρές ποσότητες στην αρχή και να αυξάνουν σταδιακά, όσο το ανέχονται.
Καθαρτικά που αυξάνουν τον όγκο
Σ’ αυτά περιλαμβάνονται το ψύλλιο, η μεθυλοκυτταρίνη, το FiberCon (polycarbophil) και το Benefibra (wheat dextrin). Αυτά είναι φυσικά ή συνθετικά πολυσακχαρίδια ή παράγωγα της κυτταρίνης, τα οποία προσροφούν νερό και αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων. Πρόκειται για καθαρτικά που είναι ασφαλή με σχετικά ελάχιστες παρενέργειες, τα οποία αυξάνουν τη συχνότητα των κενώσεων και μαλακώνουν τη σύσταση των κοπράνων. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνα τους ή σε συνδυασμό με φυτικές ίνες.
Άλλα καθαρτικά
Όσοι δεν ανταποκρίνονται στις προηγούμενες θεραπείες ή δεν τις ανέχονται, θα χρειαστούν διαφορετικού είδους καθαρτικά, τα οποία επίσης έχουν ελάχιστες παρενέργειες.
Ωσμωτικώς δρώντα
Η πολυαιθυλενική γλυκόλη χρησιμοποιείται στη θεραπεία της χρόνιας δυσκοιλιότητας. Είναι αποτελεσματική στο να αυξάνει τη συχνότητα των κενώσεων και στο να μαλακώνει τη σύσταση των κοπράνων. Συνήθως η θεραπεία ξεκινά με 17 γραμμάρια σκόνης διαλυμένης σε 1 ποτήρι νερό μια φορά την ημέρα και αυξάνουμε ή μειώνουμε (μέγιστο 34 γραμμάρια) αναλόγως αποτελέσματος. Εάν δεν υπάρχει ανταπόκριση, μπορούμε να μειώσουμε σε 8,5 γραμμάρια ημερησίως και να προσθέσουμε ένα διεγερτικό καθαρτικό μέρα παρά μέρα ή κάθε 3 ημέρες.
Οι συνθετικές δισακχαρίδες είναι η λακτουλόζη και η σορβιτόλη. Δεν μεταβολίζονται από τα εντερικά ένζυμα. Έτσι, το νερό και οι ηλεκτρολύτες παραμένουν στον εντερικό αυλό λόγω της ωσμωτικής επίδρασης της άπεπτης δισακχαρίδης. Η λακτουλόζη χρειάζεται συνήθως 24 έως 48 ώρες για να δράσει. Μπορούν να προκαλέσουν φούσκωμα και πόνο στην κοιλιά. Η πολυαιθυλενική γλυκόλη είναι πιο αποτελεσματική.
Τα αλατούχα καθαρτικά όπως το γάλα μαγνησίας, απορροφούνται ελάχιστα και έτσι δρουν υπερωσμωτικά. Η κύρια παρενέργεια είναι η υπερμαγνησιαιμία και μπορεί να παραητηρηθεί σε άτομα με νεφρική νόσο.
Καθαρτικά διεγείροντα την εντερική κινητικότητα
Σ’ αυτή την ομάδα ανήκουν η δισακοδύλη (Dulcolax), η σέννα (Tamarine), και το πικοθειικό νάτριο (Guttalax, Laxatol). Αλλάζουν τη μεταφορά των ηλεκτρολυτών μέσω του εντερικού βλεννογόνου. Αυξάνουν επίσης και την κινητικότητα του εντέρου. Αυτά τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της χρόνιας δυσκοιλιότητας. Η συνεχής καθημερινή χρήση τους μπορεί να επιφέρει υποκαλιαιμία, απώλεια πρωτεϊνών και νατρίου. Γι’ αυτό χρειάζεται προσοχή εάν λαμβάνονται χρονίως.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η χρόνια χρήση διεγερτικών καθαρτικών προκαλεί βλάβες στη δομή ούτε τη λειτουργία του εντέρου. Επίσης δεν υπάρχει καμία ένδειξη για πρόκληση καρκίνου.
Σε σοβαρές περιπτώσεις δυσκοιλιότητας μπορεί να χρειασθούν υπόθετα γλυκερίνης ή δισακοδύλης.
Παρότι πρόκειται για ένα χρόνιο πρόβλημα που απασχολεί πολλούς ασθενείς, υπάρχουν αρκετές επιλογές αντιμετώπισης όπως είδαμε παραπάνω. Με συνεννόηση πάντα με τον θεράποντα ιατρό, ο εκάστοτε ασθενής μπορεί να βρει λύση στο πρόβλημα της δυσκοιλιότητας και να έχει καλή ποιότητα ζωής.
