Η θειαζολιδινεδιόνη πιογλιταζόνη και τα GLP-1 ανάλογα (εξενατίδη, λιραγλουτίδη, σεμαγλουτίδη, λισιξενατίδη, κ.ά.) είναι τα μοναδικά αντιδιαβητικά φάρμακα που αποδείχθηκε ότι αυξάνουν και διατηρούν τη λειτουργία των β-κυττάρων. Και τα δύο θα πρέπει να αποτελούν θεραπείες πρώτης γραμμής για τους ασθενείς.
Ο σακχαρώδης διαβήτης δεν εμφανίζεται εάν δεν συνυπάρχει προοδευτική ανεπάρκεια των βήτα κυττάρων. Αρκετές εξελιγμένες μέθοδοι μπορούν να μετρήσουν τη λειτουργία των β-κυττάρων. Ωστόσο, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) μπορεί να χρησιμεύσει ως ένα σχετικά απλό μέτρο για τον κλινικό ιατρό για να αξιολογήσει τα αυξημένα επιπεδα γλυκόζης και τελικά να αποφασίσει εάν ένα άτομο ακολουθεί το σωστό θεραπευτικό σχήμα.
Εάν η HbA1c αυξάνεται, ο ασθενής παίρνει λανθασμένη θεραπεία. Επιπλέον, σημαίνει ότι ο ασθενής λαμβάνει φάρμακα που δεν διατηρούν τη λειτουργία των β-κυττάρων. Δεν υπάρχουν πολλές επιλογές όσον αφορά την επιλογή φαρμάκων που διατηρούν αυτή τη λειτουργία.
Τα δεδομένα από τη μελέτη μεταβολισμού του Σαν Αντόνιο, που δημοσιεύθηκαν στο Diabetologia το 2004, κατέδειξαν μια προοδευτική μείωση στη λειτουργία των β-κυττάρων που ξεκινά ακόμη και μεταξύ ασθενών με φαινομενικά «φυσιολογική» ανοχή στη γλυκόζη. Σαφώς, αυτή η νόσος ξεκινά πολύ νωρίτερα και χρησιμοποιούμε αυτά τα αυθαίρετα όρια που βασίζονται στα επίπεδα γλυκόζης ή την HbA1c, αλλά έχουμε ξεχάσει την παθοφυσιολογία.
Στην αρχή της φυσικής ιστορίας του διαβήτη τύπου 2, οι ιστοί γίνονται ανθεκτικοί στην ινσουλίνη και τα βήτα κύτταρα μπορούν να «διαβάσουν» τη σοβαρότητα της αντίστασης στην ινσουλίνη και να προσαρμόσουν κατάλληλα την έκκριση ινσουλίνης τους. Εάν τα βήτα κύτταρα διατηρήσουν αυτή την υψηλή εκκριτική απόκριση ινσουλίνης, το άτομο αυτό θα διατηρήσει φυσιολογική ανοχή στη γλυκόζη.
Αλλά τελικά, καθώς τα βήτα κύτταρα αρχίζουν να ανεπαρκούν, θα εμφανιστεί ο διαβήτης. Αν είχαμε έναν τρόπο να διατηρήσουμε τη λειτουργία των β-κυττάρων, θα διατηρούσαμε την HbA1c και τον γλυκαιμικό έλεγχο εντός των φυσιολογικών ορίων.
Η μελέτη ορόσημο U.K. Prospective Diabetes Study έδειξε ξεκάθαρα ότι οι σουλφονυλουρίες και η μετφορμίνη «δεν λειτουργούν» για τα περισσότερα άτομα με διαβήτη τύπου 2 μακροπρόθεσμα, κυρίως επειδή κανένα από τα δύο φάρμακα δεν έχει σημαντική επίδραση στα βήτα κύτταρα. Ομοίως, δεδομένα από τη μελέτη GRADE, μια μελέτη σύγκρισης 4 κατηγοριών φαρμάκων για τη μείωση της γλυκόζης που παρουσιάστηκαν στις επιστημονικές συνεδρίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας τον Ιούνιο, έδειξαν τον αγωνιστή του υποδοχέα GLP-1 λιραγλουτίδη (Victoza, Novo Nordisk) και την ινσουλίνη glargine (Lantus, Sanofi) ως πιο αποτελεσματικά φάρμακα για τη διατήρηση της HbA1c κάτω από το 7% συγκριτικά προς μια σουλφονυλουρία ή ένα αναστολέα DPP-4.
Άλλα δεδομένα έχουν επίσης δείξει ότι η πιογλιταζόνη οδηγεί σε βελτιωμένη λειτουργία των β-κυττάρων, η οποία συσχετίζεται ισχυρά με βελτιωμένο γλυκαιμικό έλεγχο, ενώ οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 μειώνουν αποτελεσματικά την HbA1c, διατηρούν τη λειτουργία των βήτα κυττάρων και αναστέλλουν την έκκριση γλυκαγόνης.
Υπάρχουν μόνο 2 φάρμακα που θα αυξήσουν τη λειτουργία των β-κυττάρων και θα διατηρήσουν την αύξηση μακροπρόθεσμα. Είναι η πιογλιταζόνη και τα GLP-1 ανάλογα. Γενικά αρκετοί άνθρωποι είναι απρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν πιογλιταζόνη. Το χρησιμοποιούμε από τη δεκαετία του 1990 και είναι ένα φανταστικό φάρμακο. Ακόμη και με προχωρημένο διαβήτη, αυτά τα δύο φάρμακα θα λειτουργήσουν.
Βιβλιογραφία
Gastaldelli A, et al. Diabetologia. 2004;doi:10.1007/s00125-003-1263-9.
UK Prospective Diabetes Study Group. UK prospective diabetes study (UKPDS). Diabetologia 34, 877–890 (1991).
Results of the Glycemia Reduction Approaches in Diabetes: A Comparative Effectiveness (GRADE) Study. ADA meeting 2021.
Major results from the Glycaemia Reduction Approaches in Diabetes: a Comparative Effectiveness (GRADE) Study. EASD Annual Meeting 2021.
