Από όλες τις ουσίες στο σώμα μας, η χοληστερόλη μπορεί να είναι μια από τις πιο γνωστές. Υπάρχει πολλή παραπληροφόρηση γύρω από αυτή τη λιπαρή ουσία, παρόλο που είναι γνωστή στον πολύ κόσμο. Σε αυτό το άρθρο, ρίχνω λίγο περισσότερο φως στη χοληστερόλη.
Η χοληστερόλη είναι απαραίτητο συστατικό των ζωικών κυτταρικών μεμβρανών. Ως εκ τούτου, συντίθεται από όλα τα ζωικά κύτταρα. Ανεξάρτητα από το κακό της όνομα, η χοληστερόλη είναι απαραίτητη για τη ζωή.
Ωστόσο, όταν υπάρχει σε υψηλά επίπεδα στο αίμα, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Η χοληστερόλη, μαζί με άλλες ουσίες, όπως το λίπος και το ασβέστιο, συσσωρεύεται σε αθηρωματικές πλάκες στα τοιχώματα των αρτηριών. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό στενεύει τα αιμοφόρα αγγεία και μπορεί να οδηγήσει σε κακή αιμάτωση ζωτικών οργάνων με ολέθρια τελικά αποτελέσματα, όπως εγκεφαλικό επεισόδιο και έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), το 2015–2016, το 12% των ατόμων ηλικίας 20 ετών και άνω είχαν υψηλή χοληστερόλη. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης ευθύνονται για 2,6 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο.
Δεδομένων αυτών των στοιχείων, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η παραπληροφόρηση σχετικά με τη χοληστερόλη είναι μεγάλη. Έτσι παραθέτω μερικές πεποιθήσεις που υπάρχουν στο ευρύ κοινό που απέχουν πολύ από την πραγματικότητα:
Όλη η χοληστερίνη είναι κακή
Όπως αναφέρθηκε στην εισαγωγή, η χοληστερόλη είναι ένα ζωτικό συστατικό των κυτταρικών μεμβρανών. Εκτός από τον δομικό της ρόλο στις μεμβράνες, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την παραγωγή στεροειδών ορμονών, βιταμίνης D και χολικών οξέων.
Έτσι, παρότι τα υψηλά επίπεδα αποτελούν παράγοντα κινδύνου για ασθένειες, εάν δεν έχουμε καθόλου χοληστερίνη, δεν μπορούμε να επιβιώσουμε.
Η χοληστερόλη δεν είναι κακή. Είναι ένας αθώος παρευρισκόμενος που υφίσταται λάθος χειρισμό στον σύγχρονο τρόπο ζωής μας σήμερα. Το σώμα μας δεν έχει σχεδιαστεί για να ζει σε ένα περιβάλλον όπου η τροφή είναι σε αφθονία, και έτσι από τη στιγμή που η χοληστερόλη είναι σε περίσσεια, θα αποθηκεύεται στο σώμα μας. Η αποθήκευση αυτή συνήθως μεταξύ των άλλων γίνεται και στα αιμοφόρα αγγεία μας και αυτό είναι κακό για εμάς.
Πέρα από τις λειτουργίες της χοληστερόλης στο σώμα, ο τρόπος με τον οποίο μεταφέρεται έχει επίσης διαφορά στο εάν είναι επιβλαβής για την υγεία.
Η χοληστερόλη μετακινείται στο σώμα μας με τις λιποπρωτεΐνες, οι οποίες είναι ουσίες που αποτελούνται από λίπος και πρωτεΐνη. Αυτή η μεταφορά γίνεται με δύο βασικούς τρόπους.
Η λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL) μεταφέρει τη χοληστερόλη από το ήπαρ στα κύτταρα, όπου χρησιμοποιείται σε διάφορες διεργασίες. Οι άνθρωποι μερικές φορές αποκαλούν την LDL «κακή» χοληστερόλη, επειδή τα υψηλά επίπεδα LDL χοληστερόλης στην κυκλοφορία του αίματος αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Η λιποπρωτεΐνη υψηλής πυκνότητας (HDL) αναφέρεται συχνά ως «καλή» χοληστερόλη, επειδή μαζεύει τη χοληστερόλη από τη σημεία αποθήκευσης πίσω στο ήπαρ. Μόλις φτάσει εκεί, η χοληστερόλη απομακρύνεται από το σώμα, μειώνοντας έτσι τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Έχω φυσιολογικό βάρος, επομένως δεν μπορώ να έχω υψηλή χοληστερόλη
Και όμως, μπορείς!
Η ισορροπία της χοληστερόλης είναι συνάρτηση του τι τρώμε αλλά και της γενετικής μας. Για παράδειγμα, ένα άτομο μπορεί να γεννηθεί με μια γενετική τάση να μην επεξεργάζεται αποτελεσματικά τη χοληστερόλη. Επειδή είναι γενετικόπρόβλημα, έχει ονομαστεί οικογενής υπερχοληστερολαιμία και μπορεί να είναι τόσο συχνή όσο 1 στους 200 ανθρώπους. Το βάρος είναι περισσότερο συνάρτηση του κληρονομικού μεταβολισμού σας και της ισορροπίας μεταξύ των θερμίδων που τρώτε και των θερμίδων που ξοδεύετε.
Ακόμα κι αν έχετε υγιές βάρος, η χοληστερόλη σας μπορεί να μην είναι φυσιολογική. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη χοληστερόλη σας είναι τα τρόφιμα που τρώτε, οι συνήθειες άσκησης, αν καπνίζετε και το πόσο αλκοόλ πίνετε, τα γονίδια που έχετε, η ηλικία, η λειτουργία του θυρεοειδούς και των νεφρών, τα φάρμακα που παίρνετε, ο ύπνος και η ηλικία.
Επομένως, άτομα που έχουν υγιές βάρος μπορεί να έχουν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, ενώ ορισμένα άτομα που είναι υπέρβαρα μπορεί να μην έχουν υψηλή χοληστερόλη.
Θα είχα συμπτώματα αν είχα υψηλή χοληστερίνη
Αυτός είναι ένας άλλος μύθος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υψηλή χοληστερόλη δεν προκαλεί συμπτώματα. Γι’ αυτό συνιστάται να κάνετε περιοδικές εξετάσεις αίματος για τον έλεγχο της υψηλής χοληστερόλης. Η ηλικία που θα ξεκινήσετε τον προσυμπτωματικό έλεγχο και η συχνότητα του προσυμπτωματικού ελέγχου καθορίζονται από τους μεμονωμένους παράγοντες κινδύνου σας.
Τα μόνα συμπτώματα με τα οποία μπορεί να συσχετιστεί η χοληστερόλη είναι τα καθυστερημένα συμπτώματα, όταν η υπερβολική συσσώρευση χοληστερόλης είναι υπεύθυνη για βλάβη και απόφραξη της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό προκαλεί πόνο στο στήθος (στηθάγχη), καρδιακή προσβολή ή ακόμα και ξαφνικό θάνατο. Τότε όμως πλέον είναι αργά.
Η αυξημένη χοληστερόλη οδηγεί σε σιωπηλή συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες μέχρι να είναι τόσο σοβαρή ώστε να συμβούν εγκεφαλικά ή καρδιακά επεισόδια.
Αν τρώω πολλή χοληστερόλη, θα έχω υπερχοληστερολαιμία
Αυτό το θέμα είναι λίγο πιο περίπλοκο από ό,τι θα περίμενε κανείς. Η χοληστερόλη που καταναλώνει κανείς δεν συσχετίζεται απαραίτητα άμεσα με τα επίπεδα χοληστερόλης. Η κατανάλωση σακχάρων, ή απλών υδατανθράκων, μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα επίπεδα χοληστερόλης, ακόμα κι αν κάποιος δεν τρώει πολύ χοληστερόλη.
Επίσης, τα άτομα που ασκούνται είναι λιγότερο πιθανό να δουν αυξήσεις στη χοληστερόλη από την κατανάλωση χοληστερόλης σε σύγκριση με τα άτομα που κάνουν καθιστική ζωή.
Πάντως, σε γενικές γραμμές, αν καταναλώνουμε περισσότερη χοληστερόλη, πιθανότατα θα αυξήσουμε τη χοληστερόλη στο αίμα μας.
Όταν πάμε στο κατάστημα δεν αγοράζουμε ένα πακέτο χοληστερόλης, αλλά αγοράζουμε κόκκινο κρέας, τυριά και αυγά. Το κόκκινο κρέας περιέχει κορεσμένα λιπαρά και χοληστερόλη. Η χοληστερόλη είναι ζωικό προϊόν, επομένως τα προϊόντα που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά όχι μόνο θα αυξήσουν τη χοληστερόλη, αλλά θα αυξήσουν συγκεκριμένα την «κακή» ή LDL χοληστερόλη, η οποία στη συνέχεια εναποτίθεται στο αρτηριακό τοίχωμα των αιμοφόρων αγγείων μας.
Όλοι πρέπει να στοχεύουν στους ίδιους στόχους χοληστερόλης
Δεν είναι αλήθεια!
Το επίπεδο χοληστερόλης-στόχος σας καθορίζεται από το αν έχετε ιστορικό ορισμένων ασθενειών —όπως στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό— και από τον κίνδυνο να αναπτύξετε αυτά τα προβλήματα, ο οποίοε εξαρτάται από παραμέτρους όπως η ηλικία και το αν έχετε υψηλή αρτηριακή πίεση.
Για όσους από δεν έχουν κανένα καρδιαγγειακό πρόβλημα, η LDL χοληστερόλη (η «κακή» χοληστερόλη) θα πρέπει να είναι μικρότερη από 115 χιλιοστόγραμμα ανά δεκατόλιτρο (mg/dl). Αλλά εάν έχετε καρδιακή ή αγγειακή νόσο – ιστορικό καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού ή άλλης αρτηριακής αγγειακής νόσου – και ειδικά εάν έχετε διαβήτη, ο στόχος της LDL χοληστερόλης θα πρέπει να είναι μικρότερος από 70 mg/dl, αν όχι χαμηλότερος σε μερικούς.
Μόνο οι άνδρες πρέπει να ανησυχούν για τα επίπεδα χοληστερόλης
Αυτός είναι ένας άλλος μύθος, αλλά δεν είναι αλήθεια.
Κατά την περίοδο 2015–2018, ο επιπολασμός της υψηλής ολικής χοληστερόλης στους ενήλικες ήταν 11,4%. Όσον αφορά τους άνδρες έναντι των γυναικών, ο επιπολασμός της υψηλής ολικής χοληστερόλης ήταν 10,5% στους άνδρες και 12,1% στις γυναίκες.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα δεν κάνουν διακρίσεις. Οι γυναίκες, μετά την εμμηνόπαυση, αφού χάσουν τις προστατευτικές επιδράσεις των οιστρογόνων, αρχίζουν να έχουν επιταχυνόμενα αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και φτάνουν στον ίδιο κίνδυνο με τους άνδρες. Στην πραγματικότητα, επειδή οι γυναίκες αναπτύσσουν καρδιακές παθήσεις σε μεγαλύτερη ηλικία και ζουν περισσότερο, καταγράφονται περισσότερα εμφράγματα στον γυναικείο πληθυσμό από ό,τι στους άνδρες, ετησίως.
Επίσης, όταν οι γυναίκες βιώνουν έμφραγμα, τείνουν να έχουν χειρότερα αποτελέσματα ενώ οι γυναίκες διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρδιακή νόσο από ό,τι από καρκίνο του μαστού.
Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για να μειώσω τη χοληστερίνη μου
Αυτό, ευτυχώς, είναι αναληθές.
Εκτός από τη λήψη φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερόλης σας, μπορείτε επίσης να βελτιώσετε τα επίπεδά της διατηρώντας ένα υγιές βάρος, τρώγοντας τις σωστές τροφές, κάνοντας τακτική άσκηση, αποφεύγοντας το κάπνισμα και αποφεύγοντας την υπερβολική χρήση αλκοόλ.
Υπάρχουν τόσα πολλά που μπορούν να γίνουν στα άτομα [που έχουν υψηλό επίπεδο χοληστερόλης.
Η διατροφή και η άσκηση είναι πάντα τα πρώτα βήματα και παραμένουν εξαιρετικά σημαντικά. Οι στατίνες είναι πολύ αποτελεσματικές στη μείωση της χοληστερόλης και είναι ασφαλείς. Υπάρχουν από το 1987, με τις νεότερες στατίνες να σχετίζονται με βελτιωμένη αποτελεσματικότητα, ασφάλεια και λιγότερες παρενέργειες.
Και η επιστήμη συνεχίζει να καινοτομεί. Οι νεότεροι ενέσιμοι αναστολείς PCSK-9 έχουν επίσης αποδειχθεί ότι μειώνουν δραματικά τη χοληστερόλη σε επίπεδα που δεν έχουμε ξαναδεί. Είναι επίσης ασφαλείς και προκαλούν λίγες παρενέργειες.
Παίρνω στατίνες, για να τρώω ό,τι θέλω
Θα ήταν ωραίο αν ήταν αλήθεια, αλλά δεν είναι.
Εάν τρώτε ό,τι θέλετε και καταναλώνετε υπερβολικές θερμίδες, θα πάρετε βάρος. Όταν παίρνετε πολύ βάρος, ειδικά γύρω από την περιοχή της κοιλιάς, μπορείτε να αναπτύξετε μια κατάσταση που ονομάζεται μεταβολικό σύνδρομο, η οποία είναι μια προδιαβητική κατάσταση.
Οι στατίνες δεν είναι φάρμακα που μειώνουν το βάρος. Η δουλειά τους είναι να μειώνουν την «κακή» χοληστερόλη LDL και η δουλειά σας είναι να αντιμετωπίζετε το σώμα σας με σεβασμό, που περιλαμβάνει και αυτό που τρώτε.
Είμαι κάτω των 40, επομένως δεν χρειάζεται να κάνω έλεγχο χοληστερόλης
Αν και υπάρχει κάποια συζήτηση σχετικά με το πότε πρέπει να ξεκινήσετε τον έλεγχο για αυξημένη χοληστερόλη, πολλές ιατρικές εταιρείες συνιστούν τον έλεγχο από την ηλικία των 20 ετών.
Όσο περισσότερο τα αιμοφόρα αγγεία σας ποτίζονται από αίμα γεμάτο από αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου σε μεγαλύτερη ηλικία. Οι συστάσεις αναφέρουν ότι ο πρώτος έλεγχος χοληστερόλης πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια της εφηβικής ζωής και εάν έχετε ισχυρό οικογενειακό ιστορικό, θα πρέπει να ελεγχθεί νωρίτερα.
Για τα άτομα με ομόζυγη οικογενή υπερχοληστερολαιμία, η χοληστερόλη πρέπει να ελέγχεται στην ηλικία των 2 ετών.
