Ο όρος χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) χρησιμοποιείται για τα άτομα που έχουν χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα ή νόσο των μικρών αεραγωγών. Είναι μια χρόνια πάθηση του αναπνευστικού συστήματος. Όταν κάποιος έχει ΧΑΠ εμποδίζεται η εκπνευστική ροή αέρα από τους πνεύμονες. Η συνηθέστερη αιτία που προκαλεί ΧΑΠ είναι το κάπνισμα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν βήχα και δύσπνοια. Με την πάροδο του χρόνου τα συμπτώματ χειροτερεύουν τόσο που οι καθημερινές συνηθισμένες υποχρεώσεις δυσκολεύουν. Η πιο σημαντική θεραπεία είναι η άμεση διακοπή του καπνίσματος.
Πόσο συχνή είναι η ΧΑΠ;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η ΧΑΠ προκάλεσε 3,23 εκατομμύρια θανάτους το 2019, καθιστώντας την την τρίτη κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως.
Πολλά εκατομμύρια ανθρώπων παγκόσμια έχουν και δεν έχουν ακόμη διαγνωστεί.
Η Αμερικανική Πνευμονική Εταιρεία (ALA) συνιστά σε όποιον «εμφανίζει συμπτώματα ΧΑΠ – χρόνιο βήχα, δύσπνοια, συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού, σημαντική παραγωγή βλέννας (που ονομάζεται επίσης φλέγμα ή πτύελα) και/ή συριγμό – να μιλήσει με έναν γιατρό σχετικά με τη διενέργεια μιας εξέτασης των πνευμόνων που ονομάζεται «σπιρομέτρηση», η οποία μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση της ΧΑΠ.
Δεν αφορά μόνο τους καπνιστές παρότι η διακοπή καπνίσματος είναι η σημαντικότερη ενέργεια
Είναι αλήθεια ότι το κάπνισμα είναι η κύρια αιτία της ΧΑΠ, υπάρχουν πολλοί άλλοι παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της νόσου, συμπεριλαμβανομένης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, της ρύπανσης που σχετίζεται με την εργασία (εοαγγελματική έκθεση), της μόλυνσης και ορισμένων μορφών άσθματος.
Περίπου το 10-20% των ασθενών με ΧΑΠ δεν κάπνισαν ποτέ. Μερικοί από αυτούς τους μη καπνιστές είχαν σημαντική έκθεση στο παθητικό κάπνισμα. γενετική προδιάθεση, κυρίως λόγω ανεπάρκειας άλφα-1 αντιθρυψίνης. ή ουσιαστική έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Η άλφα-1 αντιθρυψίνη είναι ένα ένζυμο που προστατεύει τον οργανισμό από μια επίθεση στο ανοσοποιητικό σύστημα. Μερικοί άνθρωποι έχουν μια μετάλλαξη στο γονίδιο που κωδικοποιεί αυτό το ένζυμο. Αυτό προκαλεί ανεπάρκεια της άλφα-1 αντιθρυψίνης, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΧΑΠ και άλλων καταστάσεων που επηρεάζουν μια σειρά συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού.
Πάντως, αντίθετα από αυτό που πολλοί πιστεύουν, ποτέ δεν είναι αργά να διακοπεί το κάπνισμα ακόμη και εάν ήδη η νόσος είναι σοβαρή. Το κάπνισμα επιταχύνει την απώλεια της πνευμονικής λειτουργίας που συνοδεύει τη ΧΑΠ. Επίσης, το κάπνισμα μπορεί να προάγει την επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Δεν απαντάται μόνο σε ηλικιωμένους
Η ΧΑΠ είναι σίγουρα πιο συχνή σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας παρά σε νεότερους, αλλά οι νεότεροι δεν έχουν ανοσία στην πάθηση.
Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, μεταξύ 2007 και 2009, η ΧΑΠ επηρέασε το 2% των ανδρών και το 4,1% των γυναικών ηλικίας 24–44 ετών. Ομοίως, η πάθηση υπήρχε στο 2% των ανδρών και το 3% των γυναικών ηλικίας 18-24 ετών.
Ένα σημαντικό ποσοστό των ατόμων που έχουν διαγνωστεί πριν από την ηλικία των 50 ετών έχουν μια κληρονομική μορφή της νόσου που προκαλείται από ανεπάρκεια της άλφα-1 αντιθρυψίνης.
Διαφέρει από το άσθμα
Ενώ και οι δύο ασθένειες θεωρούνται αποφρακτικές παθήσεις των πνευμόνων, υπάρχουν αρκετές διαφορές μεταξύ της ΧΑΠ και του άσθματος.
Το άσθμα ξεκινά συνήθως στην παιδική ηλικία, όπου συχνά συνδέεται με αλλεργίες και προβλήματα φλεγμονής. Η ΧΑΠ συνήθως ξεκινά στη δεκαετία των 60 και σχετίζεται με το κάπνισμα. Υπάρχει, ωστόσο, ένα σύνδρομο επικάλυψης, το οποίο έχει χαρακτηριστικά και των δύο.
Η ΧΑΠ είναι μια ασθένεια των κυψελίδων, ένα αποτέλεσμα απώλειας ελαστικότητας που προκαλείται κυρίως από το κάπνισμα. Το άσθμα είναι μια ασθένεια των αεραγωγών, πρωτίστως αποτέλεσμα χρόνιας φλεγμονής των αεραγωγών.
Ενώ τα κλινικά συμπτώματα μπορεί να μοιάζουν μεταξύ των δύο ασθενειών, οι θεραπείες ποικίλλουν προκειμένου να βοηθηθούν καλύτερα οι ασθενείς βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Συνυπάρχει με άλλες συννοσηρότητες
Η ΧΑΠ συνυπάρχει με πολλές συννοσηρότητες, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών νοσημάτων, του καρκίνου του πνεύμονα, της υπέρτασης, της οστεοπόρωσης και του διαβήτη. Η συσχέτιση μπορεί να οφείλεται σε κοινούς αιτιολογικούς παράγοντες (κάπνισμα), καθώς και σε «συστηματική φλεγμονή».
Με άλλα λόγια, ορισμένες από αυτές τις καταστάσεις μοιράζονται παράγοντες κινδύνου, γεγονός που τις καθιστά πιο πιθανό να εμφανιστούν με ΧΑΠ. Για παράδειγμα, το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου τόσο για ΧΑΠ όσο και για καρδιακές παθήσεις.
Ταυτόχρονα, οι ειδικοί στον τομέα της υγείας συνδέουν τη ΧΑΠ με συστηματική φλεγμονή, η οποία μπορεί επίσης να αυξήσει ανεξάρτητα τον κίνδυνο άλλων καταστάσεων.
Η άσκηση είναι απαραίτητο συστατικό της θεραπείας
Χωρίς την κατάλληλη καθοδήγηση, οι ασθενείς με ΧΑΠ μπορεί να έχουν δυσκολία να ολοκληρώσουν διάφορες σωματικές ασκήσεις.
Συνιστάται στα άτομα με ΧΑΠ να κάνουν άσκηση, καθώς αυτή μπορεί να βοηθήσει να αυξήσουν την αναπνευστική τους ικανότητα και να βελτιώσουν τα καθημερινά τους συμπτώματα.
Τα προγράμματα πνευμονικής αποκατάστασης συνήθως προσφέρουν κατευθυνόμενες τεχνικές αναπνοής σε συνδυασμό με σωματική άσκηση, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα καλύτερα αποτελέσματα στους ασθενείς.
Η άσκηση είναι θεραπευτική για τη ΧΑΠ, μειώνοντας τον αριθμό των παροξύνσεων και βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής.
Η μείωση του βάρους βοηθά σημαντικά
Η συνύπαρξη υπερβολικού σωματικού βάρους μπορεί να αυξήσει την αναπηρία που σχετίζεται με τη ΧΑΠ. Γι΄αυτό καλό θα είναι να περιορίζεται το βάρος στο ιδανικό για το ύψος και το φύλο.
Αντίθετα, εάν ορισμένοι άνθρωποι έχουν σωματικό βάρος κάτω από το μέσο όρο, αυτό μπορεί να είναι σημάδι ότι υπάρχει εμφύσημα και επίσης να υποδηλώνει κακή πρόγνωση.
Η σημασία της υγιεινής διατροφής
Μια υγιεινή διατροφή μπορεί να κάνει τη διαφορά για τα άτομα που ζουν με ΧΑΠ. Μια υγιεινή διατροφή προάγει τη γενική υγεία και μπορεί να προστατεύσει από τις παροξύνσεις της ίδιας της ΧΑΠ και των συννοσηροτήτων της.
Για παράδειγμα, μια μετανάλυση του 2020 οκτώ μελετών παρατήρησης διερεύνησε τον ρόλο της διατροφής στη ΧΑΠ. Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «τα υγιεινά διατροφικά πρότυπα συνδέονται με χαμηλότερο επιπολασμό της ΧΑΠ, ενώ τα ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα όχι».
Ομοίως, τα αποτελέσματα μιας άλλης ανασκόπησης, έδειξαν ότι μια μεγαλύτερη πρόσληψη φρούτων, πιθανώς διαιτητικών ινών και ψαριών μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ΧΑΠ.
Θεραπεία
Αν και δεν υπάρχει οριστική θεραπεία, υπάρχουν πολυάριθμες θεραπείες και στρατηγικές που βελτιώνουν την πορεία της νόσου, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων, της αναπνευστικής αποκατάστασης, της διατροφής και των εμβολίων που προστατεύουν από λοιμώξεις του αναπνευστικού οι οποίες επιταχύνουν την εξέλιξη της νόσου.
Οι ασθενείς μπορεί να ωφεληθούν από τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά, τα αντιχολινεργικά, τα κορτικοστεροειδή και τη χορήγηση συμπληρωματικού οξυγόνου. Αυτά, μπορούν να προσαρμοστούν μοναδικά σε κάθε άτομο.
Ορισμένοι ασθενείς μπορεί επίσης να ωφεληθούν από την χορήγηση άλφα-1 αντιθρυψίνης ή ακόμη και από τη μεταμόσχευση πνευμόνων.
Βιβλιογραφία
Michael K. Parvizian, et al. Relationship between dietary patterns and COPD: a systematic review and meta-analysis. ERJ Open Research 2020 6: 00168-2019.
Ensiyeh Seyedrezazadeh, et al. Dietary Factors and Risk of Chronic Obstructive Pulmonary Disease: a Systemic Review and Meta-Analysis. Tanaffos. 2019 Apr; 18(4): 294–309.
