Με χαμηλή δόση και αυτοτιτλοποίηση, τα οφέλη φάνηκε να υπερτερούν των ανεπιθύμητων ενεργειών.
Οι περισσότεροι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS) αντιμετωπίζονται στην πρωτοβάθμια περίθλαψη. Το IBS δεν έχει οριστική θεραπεία και οι θεραπείες πρώτης γραμμής – όπως αλλαγές στη διατροφή και στον τρόπο ζωής, διαλυτές φυτικές ίνες, καθαρτικά και αντισπασμωδικά ή αντιδιαρροϊκά φάρμακα – συχνά αποφέρουν μόνο μέτρια οφέλη. Μεταξύ πολλών πιθανών φαρμακολογικών θεραπειών δεύτερης γραμμής, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (π.χ. η αμιτριπτυλίνη) έχουν αποδειχθεί τουλάχιστον κάπως αποτελεσματικά και συνήθως συνταγογραφούνται από γενικούς γιατρούς για άλλες ενδείξεις. Αλλά αυτά τα φάρμακα δεν έχουν αξιολογηθεί σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη για IBS σε περιβάλλον πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Οι ερευνητές στρατολόγησαν 460 ασθενείς με IBS που ήταν ανθεκτικοί σε θεραπείες πρώτης γραμμής από 55 αγγλικές γενικές πρακτικές και τους τυχαιοποίησαν για να λάβουν χαμηλή δόση αμιτριπτυλίνης (αυτοτιτλοποιούμενη από 10 mg έως και 30 mg κάθε βράδυ με βάση την ανοχή και την ανταπόκριση των συμπτωμάτων) ή εικονικό φάρμακο. Μετά από 6 μήνες, οι ασθενείς που έλαβαν αμιτριπτυλίνη, σε σύγκριση με εκείνους που έλαβαν εικονικό φάρμακο, ανέφεραν σημαντικά χαμηλότερη βαρύτητα IBS (μέση διαφορά 27 βαθμοί σε μια κλίμακα 500 βαθμών) και ήταν πιο πιθανό να αναφέρουν τουλάχιστον κάποια ανακούφιση από τα συμπτώματα IBS (61% έναντι 45%). Οι ανεπιθύμητες ενέργειες που αναφέρθηκαν από τους ασθενείς που έλαβαν αμιτριπτυλίνη ήταν γενικά ήπιες και σχετίζονταν με τις αντιχολινεργικές της επιδράσεις (π.χ. ξηροστομία, υπνηλία). Σημαντικά περισσότεροι ασθενείς βρήκαν ότι η αμιτριπτυλίνη ήταν αποδεκτή για συνέχιση της θεραπείας σε σχέση με το εικονικό φάρμακο.
Με βάση αυτή τη μελέτη – τη μεγαλύτερη μελέτη ενός τρικυκλικού αντικαταθλιπτικού για IBS που έχει αναφερθεί ποτέ – φαίνεται ότι η αμιτριπτυλίνη είναι μια πρακτική και δυνητικά αποτελεσματική θεραπεία δεύτερης γραμμής για το IBS σε περιβάλλον πρωτοβάθμιας φροντίδας. Ωστόσο, η διαφορά στην κλινική ανταπόκριση μεταξύ των ληπτών αμιτριπτυλίνης και εικονικού φαρμάκου ήταν μόνο περίπου 15 ποσοστιαίες μονάδες. Και ένα τελευταίο σημείο: Οι αντιχολινεργικές παρενέργειες μπορεί να κάνουν την αμιτριπτυλίνη πιο ελκυστική επιλογή για ασθενείς με IBS με κυρίαρχη τη διάρροια από ό,τι για εκείνους με IBS με κυρίαρχη τη δυσκοιλιότητα (μόνο το 17% των ασθενών σε αυτή τη μελέτη είχε IBS με κυρίαρχη τη δυσκοιλιότητα).
Βιβλιογραφία
Ford AC et al. Amitriptyline at low-dose and titrated for irritable bowel syndrome as second-line treatment in primary care (ATLANTIS): A randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 3 trial. Lancet 2023 Oct 16
