Οι πέτρες στα νεφρά (νεφρολιθίαση) είναι η πιο συχνή πάθηση του ουρογεννητικού συστήματος. Μάλιστα, ο επιπολασμός της έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία. Το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού έχει πέτρες στα νεφρά.
Υπάρχουν πολλοί τύποι νεφρολιθίασης. Με διαφορά, οι πιο συχνές είναι οι πέτρες που αποτελούνται από ασβέστιο (80%). Άλλες μορφές περιλαμβάνουν ουρικό οξύ, στρουβίτη και κυστεΐνη. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν περισσότερους από έναν τύπους λίθων.
Η εμφάνιση μιας πέτρας στα νεφρά είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για επακόλουθες πέτρες: 15% μέσα στον πρώτο χρόνο και 50% μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.
Η αυξημένη απορρόφηση του οξαλικού ασβεστίου στο λεπτό έντερο (συνήθως λόγω δυσαπορρόφησης ή χειρουργικής επέμβασης γαστρικής παράκαμψης) μπορεί να οδηγήσει σε πέτρες οξαλικού ασβεστίου.
Οι πέτρες στα νεφρά σχηματίζονται λόγω του υπερκορεσμού των ούρων η οποία με τη σειρά της προκαλεί την καθίζηση διαλυμένων ουσιών. Ο στόχος είναι να αποτραπεί ο υπερκορεσμός.
Η αφυδάτωση είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για τον σχηματισμό λίθων. Όσοι έχουν παρουσιάσει νεφρολιθίαση θα πρέπει να πίνουν τουλάχιστον 2,5 λίτρα νερού την ημέρα και να παράγουν τουλάχιστον 2,5 λίτρα ούρων ημερησίως. Καλό είναι να αγοράσουν ένα μπουκάλι για να μετρήσουν την παραγωγή ούρων τους ώστε να βεβεαιωθούν ότι παράγουν αρκετή ποσότητα.
Οι ασθενείς με κολικό του νεφρού παρουσιάζουν συχνά έντονο πόνο στην οσφύ (αλλά αυτό μπορεί να εμφανιστεί πιο αόριστα σε ηλικιωμένους). Ο έντονος πόνος μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία/έμετο και οξεία αιματουρία. Εάν παρουσιαστεί απόφραξη, μπορεί να εμφανιστεί πυελονεφρίτιδα. Μπορεί να εμφανιστεί ανώδυνη μικροσκοπική αιματουρία εάν ενσωματωθούν πέτρες στο νεφρό.
Για τη διάγνωση λαμβάνονται υπόψη τα συμπτώματα, η γενική ούρων, το pH των ούρων, ένα βασικό μεταβολικό πάνελ αίματος και ακτινογραφία ουροποιητικού, αν και ορισμένες πέτρες δεν φαίνονται στην ακτινογραφία (π.χ. πέτρες ουρικού οξέος). Οι ασθενείς θα πρέπει να στραγγίζουν τα ούρα για θραύσματα λίθων και να τα φέρουν για ανάλυση. Εικοσιτετράωρη εξέταση ούρων για τον όγκο, το pH και τον υπερκορεσμό μπορεί επίσης να είναι πολύ χρήσιμες.
Η θεραπεία του οξέος επεισοδίου περιλαμβάνει μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) και αυξημένη πρόσληψη υγρών. Οι άλφα αποκλειστές όπως η ταμσουλοσίνη μειώνουν τον σπασμό των λείων μυών του ουρητήρα και μπορεί να βοηθήσουν στη διέλευση των λίθων, ειδικά εάν αυτοί έχουν μέγεθος 5 έως 10 mm. Πέτρες μεγαλύτερες από 6 mm μπορεί να χρειαστούν ουρολόγο για αφαίρεση.
Για να μειωθεί ο κίνδυνος για μελλοντικές πέτρες, ο ασθενής θα πρέπει
- να αυξήσει τα προσλαμβανόμενα υγρά,
- να περιορίσει το αλάτι στη δίαιτα σε λιγότερο από 2.000 mg την ημέρα και
- να μειώσει την πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης (λιγότερο από 250 γραμμάρια/ημέρα βοείου κρέατος, χοιρινού κρέατος, πουλερικών και ψαριών).
Φάρμακα όπως τα θειαζιδικά διουρητικά, η αλλοπουρινόλη και/ή το κιτρικό οξύ μπορούν να βοηθήσουν εάν οι μελέτες υπερκορεσμού είναι ενδεικτικές. Μια πρόσφατη μελέτη από τον Dhayat και τους συνεργάτες του έθεσε υπό αμφισβήτηση εάν η υδροχλωροθειαζίδη (HCTZ) μειώνει πραγματικά τον κίνδυνο για υποτροπιάζουσες πέτρες στα νεφρά. Αν και αυτή είναι μια μεμονωμένη μελέτη, εάν επαναληφθεί, η χρήση του HCTZ μπορεί να είναι απαράδεκτη, αφήνοντας την αλλοπουρινόλη και τα κιτρικά ως κύρια φάρμακα για τη μείωση της υποτροπής της νεφρολιθίασης.
Βιβλιογραφία
Bhojani N, et al. UPDATE – Canadian Urological Association guideline: Evaluation and medical management of kidney stones. Can Urol Assoc J. 2022;doi:10.5489/cuaj.7872.
Dhayat, NA, et al. Hydrochlorothiazide and Prevention of Kidney-Stone Recurrence. N Engl J Med. 2023;doi:10.1056/NEJMoa2209275.
